Archeologie en kerndoelen

De term archeologie komt niet voor in de kerndoelen van zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Dat is opvallend en zal hopelijk veranderen. In het rapport Verleden, heden en toekomst van de Commissie historische en maatschappelijke vorming uit 2001, dat ten grondslag ligt aan de huidige kerndoelen voor geschiedenis, worden archeologische opgravingen als historische informatiebron erkend.

Archeologie hoeft niet alleen bij de geschiedenisles aan bod te komen, ook bij andere vakken zijn vaak goede aanknopingspunten te vinden. Archeologie maakt immers gebruik van allerlei disciplines. Zo onderzoeken archeologen ook botmateriaal, de opbouw van de bodem, flora en fauna, en komt er heel wat meetkunde te pas bij het uitzetten van de werkputten en het intekenen van vondsten volgens een landelijk coördinatensysteem.

Hieronder staan verkort weergegeven de kerndoelen in het basisonderwijs en in het voortgezet onderwijs die betrekking hebben op archeologie en/of op het gebruik van Archeos in de klas.

Basisonderwijs (kerndoelen 2005)

Oriëntatie op jezelf en de wereld

48. Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.

51. De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.

52. De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten [...].

53. De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis [...].

Kunstzinnige oriëntatie

56. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

Voortgezet onderwijs (kerndoelen 2006)

Mens en maatschappij

37. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen en personen in hun tijd te plaatsen. De leerling leert hierbij over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: tijd van jagers en boeren (prehistorie tot 3000 voor Chr.); tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Chr.-500 na Chr.); tijd van monniken en ridders (500-1000); tijd van steden en staten (1000-1500) [...].

40. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een tijdvak te vormen of antwoord te vinden op vragen, en hij leert daarbij ook de eigen cultuurhistorische omgeving te betrekken.

Archeologie buiten de geschiedenisles

De meest voor de hand liggende keuze is om aan archeologie aandacht te besteden binnen de geschiedenisles. Archeologie biedt door zijn multidisciplinaire karakter echter ook aanknopingspunten bij andere vakken. Hieronder vindt u enkele mogelijke archeologische thema's die in andere schoolvakken aan de orde kunnen komen.

Aardrijkskunde

• Onderzoek van de aarde en het leven erop
• De rol van waterverbindingen en andere natuurlijke grenzen voor het ontstaan van historische plaatsen en steden
• Verschillende vormen van grondgebruik
• Veranderingen van Nederland door de tijd

Klassieke vorming

• Sporen van Romeinen in Nederland
• Romeinse schrijvers over het leven in Nederland (Caesar, Tacitus, Plinius)

Mens en natuur

• Onderzoek van technologische ontwikkelingen
• Pollenonderzoek
• Bot- en houtonderzoek
• Dateringsmethoden

Rekenen en wiskunde

• Nummeren van vondsten
• Gebruik van driehoeksmeting
• Opmeten van voorwerpen
• Gebruik en verwerking van statistische informatie

Kunst en cultuur

• Geschiedenis van kunst en cultuur
• Decoraties
• Vormen van aardewerk
• Kunst op stenen, stukken bot, gewei of hout

Nederlands en moderne talen

• Informatieve teksten lezen, schrijven en begrijpen
• Communiceren
• Verslagleggen
• Presenteren